Từ bao đời nay, dụng cụ bắt cá bằng tre đã gắn liền với cuộc sống của người dân vùng sông nước Việt Nam. Không cần lưới hay cần câu, cha ông ta đã sáng tạo ra những chiếc lờ, đó, nơm… với thiết kế thông minh, tận dụng tập tính tự nhiên của cá để dẫn dụ chúng vào bẫy một cách hiệu quả. Những phương pháp tưởng chừng đơn giản ấy lại chứa đựng sự tinh tế, kinh nghiệm quý báu và trí tuệ dân gian được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Hãy cùng Tre trúc Ngọc Dương khám phá 12+ dụng cụ bắt cá bằng tre độc đáo, minh chứng cho sự khéo léo của người xưa!
Tại sao người Việt lại thích chế tạo các dụng cụ bắt cá bằng tre?
Tre xuất hiện nhiều trong đời sống lao động và sản xuất của người Việt. Với đặc tính dẻo dai, bền chắc, dễ uốn nắn, tre trở thành vật liệu lý tưởng để chế tạo các loại bẫy đánh bắt cá. Những chiếc lờ, đó, nơm được đan lát khéo léo giúp tận dụng tập tính di chuyển của cá, tăng hiệu quả đánh bắt mà không cần nhiều công sức.
Sử dụng tre mang lại lợi ích lớn về kinh tế. Nguồn nguyên liệu này có sẵn trong tự nhiên, dễ khai thác và giá thành rẻ hơn nhiều so với kim loại hay nhựa. Người dân có thể tự đan lát các dụng cụ bắt cá bằng tre phù hợp với từng môi trường nước khác nhau, vừa tiết kiệm chi phí, vừa chủ động trong sản xuất.
Khả năng chịu nước tốt giúp các dụng cụ làm từ tre sử dụng bền bỉ trong thời gian dài. Kết cấu rỗng và nhẹ giúp việc vận chuyển, đặt bẫy ở đồng ruộng, sông suối hay ao hồ trở nên thuận tiện. Khi đan thành lưới mắt nhỏ, tre tạo ra những khe hẹp khiến cá dễ vào mà khó thoát, tối ưu hiệu suất đánh bắt.
Các sản phẩm từ tre còn thân thiện với môi trường. Sau thời gian sử dụng, chúng tự phân hủy mà không gây ô nhiễm nước hay ảnh hưởng đến hệ sinh thái. Trong khi đó, các loại bẫy bằng nhựa hoặc kim loại có thể để lại rác thải hoặc tác động tiêu cực đến môi trường tự nhiên.
Ngoài giá trị sử dụng, dụng cụ đánh bắt cá bằng tre còn mang ý nghĩa văn hóa. Hình ảnh người dân úp nơm trên đồng, đặt đó ven suối hay kéo lờ trên sông thể hiện sự gắn bó với sông nước, phản ánh nét đặc trưng trong phương thức lao động truyền thống. Những dụng cụ này vẫn được duy trì qua nhiều thế hệ, vừa phục vụ đánh bắt, vừa lưu giữ giá trị của nghề thủ công.
Xem thêm: Cái Thúng Tre – Từ Biểu Tượng Làng Quê Đến Xu Hướng Thiết Kế Hiện Đại
Khám phá 12+ dụng cụ bắt cá bằng tre – Đâu là loại hiệu quả nhất?
Từ những con suối nhỏ đến cánh đồng ngập nước, người Việt đã sáng tạo ra nhiều dụng cụ bắt cá bằng tre với cách hoạt động độc đáo. Mỗi loại bẫy được thiết kế phù hợp với địa hình và tập tính của từng loài cá, giúp việc đánh bắt trở nên dễ dàng hơn. Hãy cùng khám phá những dụng cụ truyền thống này và tìm ra đâu là phương pháp hiệu quả nhất!
Lờ bắt cá bằng tre – Công cụ truyền thống hiệu quả của người Việt
Trong danh sách các dụng cụ bắt cá bằng tre, lờ tre là một trong những loại phổ biến và hiệu quả nhất. Với thiết kế thông minh, tận dụng nguyên lý “vào dễ – ra khó”, lờ tre giúp người dân thu hoạch cá mà không tốn nhiều công sức.
Cấu tạo của lờ bắt cá bằng tre
Lờ tre có hình dáng đặc trưng, thường là hình trụ dài hoặc hình phễu, giúp cá dễ dàng đi vào nhưng khó thoát ra.
- Khung lờ: Được làm từ các thanh tre già, uốn cong hoặc ghép lại để tạo độ chắc chắn.
- Nan tre: Được chẻ mỏng, đan dày thành thân lờ với các khe nhỏ, đủ để giữ cá bên trong mà vẫn cho nước lưu thông.
- Hom (phễu dẫn cá): Được bố trí ở miệng lờ, giúp cá dễ chui vào nhưng khó tìm đường ra.
- Dây buộc: Thường làm từ lạt tre hoặc sợi mây để cố định các mối ghép, đảm bảo độ bền của lờ.
Kích thước của lờ có thể thay đổi tùy theo nhu cầu sử dụng, dao động từ 50 cm đến hơn 1 mét, với đường kính miệng khoảng 20 – 50 cm.
Cách sử dụng lờ tre để bắt cá
Lờ tre được sử dụng linh hoạt trong nhiều môi trường nước như sông, suối, ao, hồ, đồng ruộng ngập nước. Cách đặt lờ đúng kỹ thuật sẽ giúp tối ưu khả năng bắt cá:
- Chọn vị trí đặt lờ: Đặt ở những nơi cá thường di chuyển như mép suối, cửa cống hoặc dòng chảy nhẹ.
- Dẫn dụ cá: Có thể bỏ thêm mồi vào bên trong lờ để thu hút cá bơi vào.
- Thời gian thu hoạch: Sau một khoảng thời gian nhất định (thường là vài giờ đến một đêm), người dân sẽ đến kiểm tra và thu hoạch cá.
Nhờ thiết kế bền bỉ, dễ sử dụng và mang lại hiệu quả cao, lờ bắt cá bằng tre vẫn được nhiều người ưa chuộng dù có nhiều phương pháp hiện đại ra đời. Đây là một minh chứng cho sự sáng tạo trong lao động của người Việt, tận dụng tối đa vật liệu tự nhiên để phục vụ đời sống.
Xem thêm: Kinh nghiệm lựa chọn nội thất mây tre đan giúp nhà hàng, quán ăn thu hút khách hàng
Nơm tre bắt cá
Nơm tre là một trong những dụng cụ bắt cá bằng tre quen thuộc của người Việt, thường thấy ở các vùng quê sông nước. Với thiết kế đơn giản nhưng hiệu quả, nơm giúp người dân dễ dàng bắt cá chỉ bằng thao tác úp và giữ nơm trong nước.
Cấu tạo của nơm tre
Nơm tre có nhiều kiểu dáng khác nhau tùy vào từng vùng miền, nhưng phổ biến nhất vẫn là hình chuông, hình nón cụt hoặc hình bán cầu.
- Khung nơm: Làm từ thanh tre già, uốn cong thành khung tròn ở miệng để tạo độ cứng và giữ hình dạng ổn định.
- Nan tre: Được đan thưa hoặc dày tùy theo loại cá muốn bắt. Khoảng cách giữa các nan thường từ 1 – 3 cm, giúp giữ cá bên trong nhưng vẫn dễ thoát nước.
- Tay cầm: Một số loại nơm có cán tre gắn ở đỉnh để dễ thao tác khi úp xuống nước.
- Nguyên liệu: Chủ yếu là tre già đã phơi khô, kết hợp với dây lạt hoặc sợi mây để cố định các mối ghép, đảm bảo độ bền cao.
Nơm có nhiều kích thước khác nhau, đường kính miệng từ 30 cm đến hơn 1 mét, giúp bắt được nhiều loại cá từ nhỏ đến lớn.
Cách sử dụng nơm tre để bắt cá
Người dân thường sử dụng nơm bằng cách lội xuống sông, suối, ao hoặc ruộng nước, sau đó thực hiện thao tác úp nhanh xuống chỗ có cá, rồi từ từ đưa tay vào bên trong để bắt cá ra ngoài.
Các bước sử dụng nơm hiệu quả:
- Tìm vị trí có cá: Những khu vực nước nông, bùn lầy hoặc có rong rêu là nơi cá thường trú ẩn.
- Úp nơm xuống nước: Giữ chặt và ấn xuống để cá không thể thoát ra ngoài.
- Kiểm tra cá bên trong: Dùng tay thò vào đáy nơm để bắt cá.
Giỏ Đựng Cá Bằng Tre – Vật Dụng Thiết Yếu Của Người Đánh Bắt
Sau khi bắt được cá, ngư dân cần một nơi để chứa cá gọn gàng, thoáng khí và thuận tiện mang theo. Giỏ đựng cá bằng tre chính là vật dụng không thể thiếu trong quá trình đánh bắt. Với thiết kế đơn giản nhưng bền chắc, giỏ tre giúp bảo quản cá tươi lâu hơn và dễ dàng di chuyển trên đường về nhà.
Cấu Tạo Của Giỏ Đựng Cá Bằng Tre
Giỏ tre thường có hình trụ hoặc hình bầu dục, với phần miệng hơi thu nhỏ để cá không dễ nhảy ra ngoài.
- Khung giỏ: Làm từ nan tre già, được uốn cong và cố định chắc chắn bằng dây lạt hoặc sợi mây.
- Nan đan: Đan theo kiểu mắt cáo hoặc nan dọc nan ngang, giúp giỏ thông thoáng, không ứ đọng nước, giữ cá sống lâu hơn.
- Nắp giỏ: Một số loại có nắp đậy hoặc dây buộc để cá không nhảy ra ngoài.
- Quai xách: Làm từ dây tre bện chắc chắn, giúp người dùng dễ dàng mang vác khi di chuyển.
Cách Sử Dụng Giỏ Đựng Cá Bằng Tre
Giỏ tre thường được buộc vào thuyền, đặt dưới nước hoặc mang theo khi di chuyển.
- Khi bắt cá trên thuyền: Giỏ được treo trên thành thuyền, mỗi lần bắt được cá sẽ bỏ trực tiếp vào.
- Khi đánh bắt ven bờ: Người ta đặt giỏ xuống nước để cá luôn được giữ trong môi trường tự nhiên, giúp cá tươi lâu hơn.
- Khi vận chuyển cá: Giỏ có quai xách giúp người dân mang cá về nhà hoặc ra chợ dễ dàng.
Xem thêm: Xu hướng tặng giỏ quà tết mây tre đan trong năm mới – Món quà xuân đầy ý nghĩa
Đó Tre – Dụng Cụ Bắt Cá Hiệu Quả Của Người Việt
Trong số những dụng cụ bắt cá bằng tre, đó tre là một trong những công cụ phổ biến và hiệu quả nhất. Với thiết kế thông minh, đó giúp bắt cá mà không cần canh giữ, chỉ cần đặt xuống nước và chờ đợi.
Cấu Tạo Của Đó Tre
Đó tre có hình dáng thuôn dài hoặc hình trụ, được đan chặt từ các nan tre nhỏ, đảm bảo độ bền và chắc chắn khi đặt dưới nước.
- Khung chính: Làm từ tre già, uốn thành hình ống dài để giữ được độ cứng cáp.
- Nan đan: Được sắp xếp theo kiểu mắt cáo hoặc song song, giúp nước dễ lưu thông mà cá vẫn bị giữ bên trong.
- Miệng đó: Thiết kế hình phễu (gọi là “hom”), có tác dụng dẫn cá vào dễ dàng nhưng khó thoát ra.
- Cửa lấy cá: Ở phần đáy có cửa nhỏ để thu cá sau khi đặt đó một thời gian.
Cách Sử Dụng Đó Tre
Người dân thường đặt đó ở những nơi có dòng nước chảy hoặc vùng nước nông, nơi cá thường di chuyển.
- Chọn vị trí đặt đó: Thường là cửa cống, kênh rạch, suối nhỏ – nơi dòng nước chảy mạnh giúp đẩy cá vào trong.
- Mồi nhử: Một số loại đó có thể đặt mồi bên trong để thu hút cá.
- Thời gian thu hoạch: Sau vài giờ hoặc qua đêm, người dân quay lại kiểm tra và lấy cá ra qua cửa đáy.
Ưu Điểm Của Đó Tre
- Không cần canh giữ: Chỉ cần đặt đó và đợi cá tự chui vào.
- Bền, nhẹ, dễ sử dụng: Tre giúp đó vừa chắc chắn vừa dễ vận chuyển.
- Thân thiện với môi trường: Không gây hại đến hệ sinh thái nước như một số dụng cụ đánh bắt hiện đại.
Cần câu tre
Cần câu tre là một trong những dụng cụ bắt cá bằng tre phổ biến nhất, gắn liền với hình ảnh những buổi câu cá thư giãn bên ao hồ. Dù có nhiều loại cần câu hiện đại, nhưng cần câu tre vẫn được nhiều người yêu thích bởi sự mộc mạc, dễ sử dụng và mang lại trải nghiệm thú vị.
Cấu Tạo Của Cần Câu Tre
Một chiếc cần câu tre thường có thiết kế đơn giản nhưng hiệu quả, gồm các bộ phận chính sau:
- Thân cần: Làm từ tre già, được chọn lọc để có độ dẻo dai và chịu lực tốt. Chiều dài có thể từ 1,5m đến 4m, tùy thuộc vào môi trường câu cá.
- Dây câu: Dùng dây cước hoặc dây dù chắc chắn, được buộc chặt vào đầu cần.
- Lưỡi câu: Làm từ kim loại sắc bén, có ngạnh để giữ cá không thoát ra khi mắc lưỡi.
- Phao câu: Thường làm từ xốp, gỗ nhẹ hoặc nút chai, giúp người câu dễ dàng nhận biết khi cá cắn mồi.
Cách Sử Dụng Cần Câu Tre
- Chọn địa điểm thích hợp: Ao, hồ, sông hoặc đồng ruộng là những nơi lý tưởng để sử dụng cần câu tre.
- Gắn mồi câu: Giun đất, tôm nhỏ hoặc mồi nhân tạo thường được dùng để thu hút cá.
- Thả cần và chờ đợi: Khi cá cắn câu, phao sẽ động đậy hoặc chìm xuống nước, lúc này cần giật mạnh để giữ cá.
- Thu dây và bắt cá: Sau khi cá dính lưỡi, người câu kéo dây từ từ để đưa cá lên bờ.
Cái dậm bắt cá
Cái dậm là một trong những dụng cụ bắt cá bằng tre quen thuộc, thường được sử dụng trên đồng ruộng, sông suối để bắt tôm, cá nhỏ. Dậm có hình dạng hình nón cụt hoặc hình trụ, phần miệng rộng, đáy thu hẹp giúp cá dễ vào nhưng khó thoát ra.
Nguyên liệu chính làm dậm là tre già, được đan chắc chắn thành các khe nhỏ để giữ cá nhưng vẫn cho nước thoát ra. Khi sử dụng, người đánh bắt ấn dậm xuống nước, khua nhẹ để lùa cá vào bên trong, sau đó nhấc lên để thu cá. Nhờ thiết kế đơn giản, dậm tre không chỉ bền, dễ sử dụng mà còn giúp bắt cá hiệu quả mà không cần mồi.
Vó Kéo Cá – Dụng Cụ Bắt Cá Hiệu Quả Trên Sông Nước
Vó bắt cá là một công cụ đánh bắt phổ biến, thường thấy ở các vùng sông nước, ao hồ. Cấu tạo vó gồm khung tre hình vuông hoặc chữ nhật, bên trên căng lưới mảnh để giữ cá. Khung vó được gắn vào cần tre dài để người dùng dễ dàng thao tác kéo lên hạ xuống.
Khi sử dụng, vó được thả chìm dưới nước một thời gian, sau đó kéo lên nhanh chóng để gom cá vào lưới. Một số người còn rải mồi xung quanh để thu hút cá bơi vào vùng vó. Nhờ thiết kế đơn giản, vó kéo cá giúp đánh bắt thủy sản nhanh chóng mà không làm ảnh hưởng đến môi trường nước.
Xem thêm: Những mẫu bàn ghế trường kỷ tre truyền thống đẹp và ấn tượng
Đơm Cá – Bẫy Cá Tự Nhiên Hiệu Quả Trên Sông, Suối
Đơm cá là một dụng cụ bắt cá bằng tre truyền thống, hoạt động theo cơ chế bẫy tự nhiên. Đơm có dạng hình phễu dài, một đầu lớn làm cửa vào, đầu còn lại thu nhỏ giúp giữ cá bên trong.
Cấu tạo đơm gồm khung tre chắc chắn, nan tre được đan khít để cá không thoát ra ngoài. Khi đặt bẫy, người dùng chọn vị trí có dòng chảy hoặc lối cá di chuyển, có thể dùng mồi nhử để thu hút cá vào đơm. Sau một thời gian, cá tự động mắc kẹt mà không thể thoát ra, giúp người đánh bắt thu hoạch dễ dàng.
Đăng Cá – Hệ Thống Bẫy Cá Tận Dụng Dòng Chảy Tự Nhiên
Đăng cá là một trong những dụng cụ bắt cá bằng tre phổ biến, sử dụng nguyên lý chặn đường di chuyển của cá để đưa chúng vào bẫy. Hệ thống này thường được làm từ các cọc tre chắc chắn cắm xuống lòng sông, suối hoặc ao hồ, kết hợp với nan tre đan khít để tạo thành một hàng rào ngăn cá thoát ra ngoài.
Cách bố trí đăng cá phụ thuộc vào dòng chảy của nước. Người ta đặt đăng ở các vị trí cá thường bơi qua, như vùng nước cạn, cửa sông, hoặc nơi có dòng nước xiết nhẹ. Khi cá di chuyển theo dòng nước, chúng sẽ tự động lọt vào trong đăng qua các lối dẫn được thiết kế đặc biệt. Những lối này chỉ cho cá bơi vào mà không có đường quay ra, giúp người dân dễ dàng thu hoạch.
Phương pháp này không chỉ bắt được số lượng lớn cá mà còn bảo vệ nguồn lợi thủy sản, vì có thể chọn lọc kích cỡ cá, giúp cá nhỏ có cơ hội phát triển, duy trì sự cân bằng sinh thái.
Rọng đựng cá – Giỏ Giữ Cá Tươi Lâu, Tiện Lợi Khi Đánh Bắt
Rọng đựng cá bằng tre là một dụng cụ không thể thiếu đối với người dân đánh bắt cá, giúp giữ cá sống lâu hơn sau khi bắt. Rọng thường được đan từ nan tre nhỏ, chắc chắn, tạo thành một chiếc giỏ có hình trụ hoặc hình hộp, với các khe hở đủ rộng để nước lưu thông nhưng vẫn giữ cá bên trong.
Một đặc điểm quan trọng của rọng là nắp đóng mở linh hoạt, giúp người sử dụng dễ dàng thả cá vào và lấy cá ra. Khi đi đánh bắt, rọng thường được buộc vào thuyền hoặc ngâm dưới nước, tạo môi trường tự nhiên giúp cá hạn chế bị sốc và giữ được độ tươi ngon trong thời gian dài.
Ngoài việc dùng để giữ cá sống, rọng tre còn được sử dụng trong các chợ quê, nơi người bán thả cá vào rọng để khách hàng lựa chọn. Đây là một phương pháp bảo quản cá truyền thống vừa hiệu quả vừa thân thiện với môi trường, gắn liền với đời sống sông nước của người Việt.
Lọp cá – Dụng cụ bắt cá truyền thống hiệu quả
Lọp cá là một trong những dụng cụ bắt cá bằng tre phổ biến, thường được sử dụng ở đồng bằng, ao hồ, mương rạch. Lọp có cấu trúc giống lờ nhưng thường dài hơn và có miệng hình phễu để dẫn cá vào trong.
Cấu tạo của lọp cá
- Hình dáng: Lọp có dạng hình ống dài, thuôn tròn, đường kính khoảng 20 – 40 cm, dài từ 50 cm đến hơn 1 mét.
- Nguyên liệu: Làm từ tre già, được chẻ nan và đan lại chắc chắn, giúp lọp có độ bền cao và chịu được nước lâu ngày.
- Cửa lọp: Có một đầu hẹp dần và gắn hom (phễu tre) giúp cá dễ vào nhưng khó thoát ra.
Xem thêm: Các sản phẩm nội thất tre trúc được sản xuất bởi Tre Trúc Ngọc Dương
Cách sử dụng lọp cá
Ngư dân thường đặt lọp ở những nơi có dòng nước chảy nhẹ như mương, suối, ao hoặc ruộng lúa. Để thu hút cá, người ta thường cho mồi vào trong lọp, đặt theo hướng dòng chảy hoặc dọc bờ ao. Sau vài giờ đến một ngày, người ta sẽ kiểm tra và thu hoạch cá mắc bẫy.
Lọp cá là dụng cụ đánh bắt thân thiện với môi trường, dễ làm, bền bỉ, giúp người dân khai thác nguồn cá một cách tự nhiên mà không gây ảnh hưởng đến hệ sinh thái.
Xà Di – Dụng Cụ Bắt Cá Bằng Tre Độc Đáo Của Người Việt
Xà di là một loại bẫy cá truyền thống được làm hoàn toàn bằng tre, thường thấy ở các vùng sông nước miền Tây và miền Trung Việt Nam. Dụng cụ này có cách hoạt động khá thông minh, tận dụng dòng nước và tập tính di chuyển của cá để dẫn dụ chúng vào bẫy.
Cấu Tạo Của Xà Di
- Hình dáng: Xà di có dạng hình hộp dài, kích thước phổ biến khoảng 1 – 2 mét, rộng từ 30 – 50 cm.
- Nguyên liệu: Làm từ nan tre dày, được đan khít để cá không thể thoát ra nhưng vẫn đủ khe hở cho nước lưu thông.
- Cửa vào: Được thiết kế dạng hom (phễu tre), giúp cá dễ vào nhưng khó ra ngoài. Một số xà di có nhiều ngăn để tăng khả năng giữ cá.
Cách Sử Dụng Xà Di
Ngư dân đặt xà di ở những nơi nước chảy như sông, rạch, mương hoặc gần cửa cống. Cá bơi theo dòng nước sẽ bị dẫn vào bẫy mà không thể quay đầu thoát ra. Sau vài giờ hoặc qua đêm, người ta sẽ thu hoạch cá mắc trong bẫy.
Xà di là phương pháp đánh bắt cá thông minh, tận dụng nguyên lý dòng chảy mà không cần mồi nhử. Với sự sáng tạo của người dân, xà di vẫn được sử dụng phổ biến đến ngày nay nhờ tính hiệu quả và thân thiện với môi trường.
Từ Dụng Cụ Đánh Bắt Đến Nghệ Thuật – Khi Lờ, Nơm, Dậm Trở Thành Đồ Trang Trí
Dụng cụ bắt cá bằng tre vốn gắn liền với đời sống lao động của người dân Việt Nam, nay lại mang một diện mạo mới khi được ứng dụng trong trang trí. Những chiếc lờ, nơm, dậm không chỉ dừng lại ở chức năng đánh bắt cá mà còn trở thành những vật phẩm trang trí mang đậm giá trị văn hóa và nghệ thuật.
Những chiếc lờ tre có thể được treo trên tường như một biểu tượng mộc mạc của làng quê. Nơm cá, với hình dáng đặc trưng, thường được tận dụng làm chụp đèn, tạo nên ánh sáng ấm áp và không gian hoài cổ. Trong khi đó, dậm tre có thể biến tấu thành giỏ hoa, bình trang trí hoặc điểm nhấn độc đáo cho quán cà phê, nhà hàng phong cách dân dã.
Sự thô mộc của tre kết hợp với bàn tay sáng tạo của con người đã giúp các dụng cụ này không chỉ giữ được nét truyền thống mà còn có giá trị thẩm mỹ cao. Dù được đặt trong một không gian sang trọng hay một góc nhỏ bình dị, chúng đều mang đến cảm giác gần gũi, ấm cúng và gợi nhớ về những ký ức quê hương.
Bản quyền bài viết thuộc về Tre trúc Ngọc Dương